Görüntüleme: 2.797 Ülke ekonomimiz özellik ile 2004 yılı Annan Planı sonrası, açılan sınır kapıları ve yurt dışı kaynaklı yatırımların başlaması ile; başta Turizm-İnşaat ve Eğitim sektörleri başta olmak üzere birçok paralel ve alt sektörümüz hızla büyümeye başlamıştır. Yaşanan bu ani büyüme, 16 yıl boyunca plansız-programsız, mevcut yasalara yama yaparak yönetilmeye çalışıldı ve bu günlere gelindi. Bu süreçte Özel Sektör gibi Kamu da büyüdü. Ama Kamu planlı ve programlı büyüdü. 47 yıldır Ülkemizin en büyük problemi olan “Siyasi Rant”, 16 yıl boyunca 12 Hükümet’çe de yapıldı. Bir ülkede “Siyasi İstikrarsızlık” varsa, “Siyasi Rant” artar ve “Siyaset YOZLAŞIR”. 16 yılda 12 Hükümet…Daha ne deyim. Gelelim yazıya ana konumuz olan Kamu Maaş Maliyetinin incelenmesine. İlk verimiz (KKTC Maliye Bakanlığı “Raporlar” dan alınmıştır); Karşılaştırmalı Tablo çok net. Ağustos 19 ortalamasında tüm Kamu Gelirlerinin %57 si, Ağustos 18 ortalamasında ise %54 dü maaşlara gitmekte. %70 in üzerini gördüğümüz dönemler var. Avrupa Birliği ortalaması %28…Güney Kıbrıs %29 ortalamasında. Dahası, karşılaştırmalı iki yıl içerisinde sadece Ağustos dönemi sonunda Kamu Maaş Maliyetleri 1.8 milyardan 2.4 milyara artış göstermiştir. Ardışık iki yıl ve aynı dönemdeki 8 aylık maaş farkı artışı 627.991.918 TL. Merak edenler için söyleyeyim, Ağustos 18 de toplam maaş çeki alan insan sayısı 40.967 kişi, 2019 Ağustos da ise 41.373 kişi. Yıllar içerisinde ülkemizde artan nüfus ve yatırımlar sonrası başta Turizm, Eğitim, İnşaat Sektörü olmak üzere diğer tüm sektörlerimiz de büyümüştür (kaldı ki bu global krizler ile zaman zaman eksi yönde de seyrettiği olmaktadır). Bu büyümeye karşın, KAMU Maaş Maliyetleri de benzer oranda büyümekte ve artmaktadır. Ülkenin mevcut şartlar ve gerçekleri ışığında, ekonomik büyüme hacimsel olarak sınırlıdır. Ancak KAMU Maaş Maliyetleri sınırsız bir şekilde her geçen yıl artmaktadır ve artmaya da devam edecektir. Alttaki tabloda detayları verilmiş olduğu üzere, 2019-18 Ağustos ayında 406 kişilik personel artışı gerçekleşmiş olup, yine yıllık arış ile sadece Ağustos ayındaki KAMU Maaş Maliyetlerinde 72 milyon Türk Lirası artış gerçekleşmiştir. Alttaki tabloda yorumlanması gereken daha çok başlık var ama takdiri sizlere bırakıyorum. Mevcut KAMU Maaş Politikalarının tamamının neden değişmesi-güncellenmesi gerektiği bu tabloda sadece bir yıl karşılaştırılmasında dahi basitlikle görülmektedir. İşte “KAZANILMIŞ HAKLARIN” Kamu Maliyesi üzerindeki matematiksel detayları; Sonuç: Covid-19 sonrası Özel Sektör ciddi bir oranda küçülecek. Ekonomik normalleşme (aşının bulunması ve tüm Dünyaya dağıtılması sonrası ki Eylül olarak öngörülmekte) Şubat 2021 den önce gerçekleşmeyecektir. Normalleşmeden kasıt, lokomotif sektörlerin yeniden belirli bir kapasite üzerinde çalışmaya başlaması. Güney, kendi ekonomisini korumak adına sınır kapılarını uzunca bir süre daha kapalı tutup kendi ekonomisinin kuzeye kaymasını engelleyecektir. Haklılar da, ekonomik gerçeklik bunu söylüyor. Bu da bize 2021 de ekonomik anlamda kayıp bir yıl olabileceğini işaret etmekte. Bu durumda ada ekonomisi, Mart 2020 dönemine geri dönebilmek adına oldukça uzun bir süre uğraş verecek. Hükümet KAMU Maaş Maliyetlerinde belirli bir kesintiye gidip, Özel Sektöre de destek sağlamış durumda. Ama bunun sürdürülebilecek bir yapı değildir. Güçsüz ve sürdürülemez bir yapıda olan KKTC ekonomisi genel olarak iflasın eşiğinde. Elbet de zaman ile yeniden yükselişe geçecektir. Belki de alacağı dış kaynak ile piyasaya nakit aktararak bu süreyi daha da aşağıya çekebilecektir. Ama bu Ülkemizdeki OLUMSUZ gerçekleri değiştirmiyor. COVİD-19 sürecinde yaşanan tüm olumsuzluklar, 47 yıllık birikmişliğin sonunda gelen TÜKENİŞ dir. Şimdi ülke olarak Covid-19 yarattığı ama hep var olan yıkımı toplum olarak lehimize çevirme zamanı. Böyle bir zamanda Ekonomik mantığa uygun yeni bir KAMU nun, regülasyonları ve rekabet eşitliği ile şeffaf bir Özel Sektör inşa edilmesi için en uygun zamandır. Her anlamda, her şeyi sıfırdan kurmalıyız. 2004 sonrasına geçen 16 yılda, 12 Hükümet bunu düzeltemedi. Şimdiki Hükümet dahi istifa etse ne olacak? Gelen – Giden ayni…Bırakın siyaset yapmayı, siyasi görüş peşinde koşmayı. BAŞKANLIK SİSTEMİ altında yeni bir KAMU ve Özel Sektör yaratalım. Daha istikrarlı, siyasi rantın olmadığı, adil-daha şeffaf ve performansa dayalı, rekabet ile yükselecek mal ve hizmet kalitesine ulaşalım. Hadi, şimdi… Mehmet SAYDAM